علی بن عبیدالله صالحابوالحسن علی بن عبیدالله بن حسین صالح، از راویان شیعه و از نوادگان امام سجاد (علیه‌السّلام) و یاران خاص امام کاظم و امام رضا (علیهماالسلام) بود. ۱ - معرفی اجمالیابوالحسن علی بن عبیدالله بن حسین صالح، پسر عبیدالله اعرج و نوه حسین اصغر فرزند امام سجاد (علیه‌السّلام) است که در مدینه می‌زیست و از یاران خاص امام کاظم و امام رضا (علیهماالسلام) بود. علی را عابد و زاهدترین فرد آل ابی طالب در زمان خویش [۲]
نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ج۲، ص۸۰.
و مستجاب الدعوه خوانده‌اند. همچنین او و همسر و دختر عمویش ام سلمه، به زوج صالح شهرت داشتند. (گفتنی است علی بن حسن مثلث و همسرش زینب هم به زوج صالح ملقب‌اند.) وی در آغاز بر مذهب زید بود، اما به مرور عقیده اثنی عشری را پذیرفت. [۶]
مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۲، ص۲۹۸.
گویا از همین روست که به رغم اشتیاق به دیدار امام رضا (علیه‌السّلام)، از آن روی گردان بود و با ترغیب دوستش سلیمان بن جعفر، به هنگامی که کسالتی بر امام عارض شده بود، به عیادت آن حضرت رفت. امام او را بسیار تکریم کرد و علی شادمان بازگشت. زمانی علی بن عبیدالله مریض شد و امام رضا (علیه‌السّلام) به عیادت او رفت. پس از خروج امام از خانه او همسرش که پشت پرده بود، بیرون آمد و با اشتیاق خود را بر جای امام انداخت و آنجا را می‌بوسید و دست می‌کشید، وقتی سلیمان این ماجرا را به امام گزارش داد، حضرت فرمود: علی، همسرش و فرزندش اهل بهشت‌اند. رجال شناسان این واقعه و فرموده امام را دلیل اخلاص، جلالت، مدح و رجوع او به حق دانسته‌اند. ۲ - عدم شرکت در قیام ابوالسرایاهنگامی که ابوالسرایا عزم قیام علیه مامون عباسی (خلافت ۱۹۸-۲۱۸ق) داشت، در پی یک رهبر معنوی برآمد، از این رو نصر بن شبیب به نمایندگی از او در سفر حج به مدینه رفت و جویای بازماندگان اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) شد. چند نفر از جمله علی بن عبیدالله معرفی شدند، اما علی به زهد و عبادت مشغول بود و جوابی از او نگرفتند. عبدالله بن موسی بن عبدالله محض هم از ترس جان با هیچ‌کس ملاقات نمی‌کرد، به همین خاطر با ابن طباطبا محمد بن ابراهیم وارد مذاکره شد و او رهبری قیام را پذیرفت و به کوفه رفت. پس از آن ابن طباطبا تصمیم گرفت علی بن عبیدالله را به عنوان جانشین خود معرفی نماید و اگر نپذیرفت یکی از پسران او محمد یا عبیدالله را جانشین خود قرار دهد، ولی علی بن عبیدالله آن را قبول نکرد و حتی پسرش محمد را از شرکت در قیام بازداشت. بنابراین، سخن علی بن محمد نسّابه علوی مبنی بر کوفی بودن و شرکت او در قیام ابوالسرایا [۱۲]
علوی، علی بن محمد، المجدی فی انساب الطالبیین، ص۱۹۷.
قویاً مورد تردید است، مگر اینکه در اواخر عمر از مدینه به کوفه مهاجرت کرده و این گمان را برانگیخته باشد که او نیز همانند سایر علویان در این قیام شرکت داشته است، چرا که کوفه کانون نهضت‌های علوی و مرکز قیام ابوالسرایا بود.۳ - فرزندان و نسلبا وجود این، نسل علی از پسرانش عبیدالله و ابراهیم ادامه و گسترش یافت و در عراق به ریاست و نقابت رسیدند. بنو محترق، بنو طقطقه (طُفَیطفه)، محمد نصیبینی قاضی دمشق و محمد بن محمد بن علی جرار نسّابه استاد سید رضی و مرتضی از نسل اویند. ۴ - درگذشتتاریخ درگذشت علی بن عبیدالله به دست نیامد، اما از آنجا که ابن طباطبا در سال ۱۹۹ق قیام کرد و در همان سال کشته شد، باید دعوت او از علی برای جانشینی در همان سال باشد، بنابراین به احتمال قریب به یقین مرگ علی بن عبیدالله در قرن سوم رخ داده است. وی علاوه بر زهد، فاضل و محدث بود و کتابی به نام الحج دارد که همه آن را از امام کاظم (علیه‌السّلام) روایت کرده است. [۱۵]
نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ج۲، ص۸۰.
۵ - پانویس۶ - منبع• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۵۴۴-۵۴۵، برگرفته از مقاله «علی صالح». رده‌های این صفحه : اصحاب امام رضا | اصحاب امام کاظم | راویان شیعه قرن ۳ (قمری) | راویان شیعه قرن2(قمری) | شخصیت‌های قرن 2 (قمری) | شخصیت‌های قرن 3 (قمری) | فرزندان امام سجاد | مؤلفان شیعه قرن 2 (قمری) | مؤلفان شیعه قرن 3 (قمری)
|